1 сакавіка ў Рэспубліцы Беларусь праводзяцца акцыі, прысвечаныя Міжнароднаму дню барацьбы з наркотыкамі.

На працягу апошніх гадоў праблема немедыцынскага спажывання наркатычных сродкаў, псіхатропных, таксічных і іншых адурманьваючых рэчываў (далей – наркатычных сродкаў) стала актуальнай для большасці краін свету, у тым ліку і для Рэспублікі Беларусь.

Распаўсюджванне наркаманіі ў Рэспубліцы Беларусь, як і ў іншых краінах, уяўляе глабальную пагрозу здароўю насельніцтва, эканоміцы краіны, правапарадку і бяспекі дзяржавы.

Пад назіраннем наркалагічнай службы на 1 студзень 2012 гады назіраецца 9230 хворых наркаманіяй і 4609 асоб, эпізадычна ўжываюць наркатычныя сродкі. Дадзеныя статыстыкі сведчаць аб найшчыльнай сувязі наркаспажывання з ростам колькасці захворванняў на СНІД., віруснымі гепатытамі, інфекцыямі, якія перадаюцца палавым шляхам, сухотамі і іншымі найсур'ёзнымі захворваннямі.

Вынікі праведзеных у Беларусі навуковых даследаванняў паказваюць, што рэальныя маштабы злоўжывання наркатычнымі сродкамі і моцнадзейнымі рэчывамі ў некалькі разоў перавышаюць дадзеныя афіцыйнай статыстыкі.. Рэальная колькасць хворых на наркаманію ў Рэспубліцы Беларусь каля 70 тысяч чалавек.

Структура назіраных хворых на наркаманію выглядае наступным чынам: жанчын – 2236 чал. (14,5%) , lic рабіць 20 гадоў - 1395 чал. (9%), да 30 гадоў - 8933 (57, 8%), з якіх студэнтаў ВНУ - 317 чал., тэхнікумаў 515 чал. Вышэйшую адукацыю маюць 6,1% хворых, Сярэдняя адукацыя - 44,0%, судзімыя – 43,4%.

У 2011 годзе органамі ўнутраных спраў рэспублікі выяўлена 4470 злачынстваў, звязаных з абаротам наркотыкаў, сярод іх арганізацыя прытонаў – 122 справа, незаконны абарот наркатычных сродкаў – 4182, скланенне да спажывання наркатычных сродкаў – 28.

Складаная сітуацыя з незаконным абаротам наркотыкаў у краіне ў апошнія гады вызначае актуальнасць пытанняў прафілактыкі спажывання наркотыкаў, лячэння і рэабілітацыі хворых наркаманіямі.

Існуючая сістэма наркалагічнай дапамогі ў Рэспубліцы Беларусь арыентавана, перш за ўсё, на лячэнне і рэабілітацыю асоб, ужо якія пакутуюць наркаманіяй. У той жа час для аказання дапамогі спажыўцам наркотыкаў на пачатковым этапе неабходны прафілактычныя праграмы., накіраваныя на недапушчэнне ўжывання наркотыкаў, рэалізуюцца ва ўстановах адукацыі, сацыяльнага абслугоўвання, культуры, фізкультуры і спорту.

Цяпер у Рэспубліцы Беларусь рэалізуюцца мерапрыемствы Дзяржаўнай праграмы комплексных мер супрацьдзеяння наркаманіі., незаконнаму абароту наркотыкаў і звязаных з імі правапарушэннямі ў Рэспубліцы Беларусь на 2009-2013 гады, зацверджанай пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 30 Кастрычнік 2008 г. № 1634.

У прыватнасці ў рэспубліцы праведзена 595 масавых прафілактычных акцый (Рэабілітацыя даступная!», "Не наркотыкам", "Імя бяды - наркотыкі", "У будучыню без наркотыкаў". «Скажам наркотыкам НЕ», «Наркотык- знак бяды», "Спорт супраць наркотыкаў" і інш.). У рэгіёнах прайшло 317 пасяджэнняў тэматычных "круглых сталоў", у працы якіх прынялі ўдзел прадстаўнікі аблвыканкамаў, абласных СМІ, праваахоўных органаў упраўленняў адукацыі і аховы здароўя.

З мэтай паляпшэння інфармавання насельніцтва па праблеме наркаманіі за мінулы перыяд у рэспубліцы было арганізавана 841 выступленне спецыялістаў арганізацый аховы здароўя па тэлебачанні, 1480 па радыё, апублікавана больш 400 артыкулаў у друку. Было распрацавана 10 найменняў метадычных дапаможнікаў агульным тыражом больш 400 копія. Выдадзена 215 інфармацыйна-адукацыйных матэрыялаў (улёткі, буклеты) агульным тыражом больш 100 тыс. копія.

У практыку работы ўстаноў адукацыі ўкараняюцца інтэрактыўныя формы навучання падлеткаў і моладзі жыццёвым навыкам па прафілактыцы наркаспажывання, ВІЧ-інфекцыі, інфекцый, якія перадаюцца палавым шляхам, фарміраванні здаровага ладу жыцця. Спецыялістамі арганізацый аховы здароўя праведзена больш 1900 групавых кансультацый, на якіх прысутнічала звыш 10 тыс. чалавек. больш 12 тыс. чалавек звярнуліся па індывідуальныя кансультацыі. Па праблеме наркаманіі прачытана больш 8 тыс. лекцый і праведзена больш 32 тыс. гутарак (195 тыс. слухачоў). На базе арганізацый аховы здароўя арганізавана работа 148 тэлефонаў даверу і "гарачых ліній", на якія звярнулася больш 2000 чалавек. У рэспубліцы праведзена 6480 кінавідэасеансаў па антынаркатычнай тэматыцы з ахопам больш 280 тыс. гледачоў, 1496 выставак наглядных і інфармацыйных матэрыялаў, 1832 тэматычных вечара, а таксама 294 конкурсу наглядных і інфармацыйных матэрыялаў.

Самымі распаўсюджанымі ў свеце праграмамі першаснай прафілактыкі з'яўляюцца адукацыйныя антыалкагольныя і антынаркатычныя праграмы, якія даказалі сваю эфектыўнасць. Разам з тым, праграмы арыентаваныя толькі на інфармацыю аб негатыўных наступствах ужывання псіхаактыўных рэчываў, аказваюцца менш дзейснымі, чым праграмы, якія навучаюць адаптыўным стылі жыцця, навыкам зносін, крытычнаму мысленню, ўменню прымаць рашэнні і супрацьстаяць у сітуацыях прапановы псіхаактыўных рэчываў.

Аналіз замежнага досведу паказаў, што самімі эфектыўнымі мадэлямі прафілактыкі лічацца розныя варыянты мадэлі фармавання неабходных жыццёвых навыкаў (далей – FYN). Было адзначана, што некаторыя дзеці, нават калі яны падвяргаюцца шматлікім фактарам рызыкі, не ўжываюць наркотыкі і алкаголь. Даследаванні паказваюць, што ад гэтага іх утрымлівае, цэлы шэраг ахоўных жыццёвых навыкаў і ўмоў: пачуццё гумару, унутраны самакантроль, мэтанакіраванасць, важнасць узаемаадносін, па меншай меры, з адным дарослым чалавекам апроч бацькоў (гэта можа быць і больш дарослы "цвярозы" падлетак і настаўнік), прыхільнасць да законаў і норм грамадства, школы, абшчыны, сямейным стандартам, выключаючым ужыванне алкаголю і наркотыкаў. Праграма першаснай прафілактыкі, якая ажыццяўляецца ў Германіі, уключаецца ў дзеянне ў малодшай школе. Існуе паурочная распрацоўка па антынаркатычным навучанні малодшых школьнікаў, якая ўключаецца ў гадавы навучальны план.

З мэтай вывучэння адносін насельніцтва да пытанняў распаўсюджвання і спажывання наркотыкаў ва ўсіх рэгіёнах рэспублікі было арганізавана. 35 сацыялагічных даследаванняў, у якіх прынялі ўдзел звыш 15 000 рэспандэнтаў.

У рамках сацыялагічнага даследавання была прааналізавана структура сацыяльнага асяроддзя моладзі, якая ўжывае і не ўжывае наркатычныя сродкі; вывучана стаўленне маладых людзей да праблемы наркаманіі; прааналізавана ступень інфармаванасці моладзі аб шкодзе наркотыкаў; выяўлены прычыны ўжывання наркотыкаў; разгледжана спецыфіка спажывання наркатычных сродкаў у маладзёжным асяроддзі.

Па выніках апытання выяўлена, што 91,7% юнакоў і дзяўчат ніколі не спрабавалі наркотыкі, аднак каля 6% з іх маюць наркаманаў у сваім блізкім асяроддзі і 13% траплялі ў кампаніі, дзе ўжываюць наркотыкі. Праведзенае даследаванне пацвердзіла несуцяшальную статыстыку штогадовага павелічэння колькасці наркаманаў.. так, калі ў рамках даследавання, які праводзіцца ў 2005 годзе спецыялістамі УАЗ «МАЦГЭіГЗ» удалося выявіць 4% падлеткаў, якія ўжываюць наркотыкі, то ўжо ў 2009 годзе ва ўжыванні наркатычных сродкаў прызналіся 5,8% рэспандэнтаў (сярод іх 71% хлопчыкі і 29% дзяўчаты). Асноўнымі прычынамі паспрабаваць наркотыкі стала цікаўнасць (63,8%), жаданне падняць настрой (29,8%) і расслабіцца (23,4%), а таксама ўплыў кампаніі (10,6%).

Як паказала праведзенае сацыялагічнае апытанне, падлеткі дастаткова дасведчаныя аб праблеме наркаманіі. Часцей за ўсё інфармацыю аб наступствах ужывання наркотыкаў маладыя людзі атрымліваюць са СМІ., а таксама ад педагогаў і псіхолагаў навучальнай установы. Аднак толькі 51,2% рэспандэнтаў зацікаўлены ў атрыманні такой інфармацыі.

Акрамя недастатковай зацікаўленасці ў атрыманні інфармацыі аб уплыве наркотыкаў на арганізм чалавека, па выніках даследавання можна адзначыць і нізкі ўзровень абмеркавання гэтай праблемы ў моладзевых кампаніях.. Толькі 5,5% рэспандэнтаў рэгулярна абмяркоўваюць праблему наркотыкаў і наступствы іх ужывання ў коле сваіх сяброў. Каля паловы падлеткаў ніколі не закранаюць гэтае пытанне ў зносінах з аднагодкамі..

Такім чынам, правядзенне сацыялагічнага даследавання і параўнанне атрыманых даных з вынікамі апытання ранейшых гадоў, дазваляе рабіць выснову аб узрастанні праблемы наркаманіі ў моладзевым асяроддзі, што кажа аб неабходнасці актывізацыі прафілактычнай працы сярод падлеткаў. У арганізацыях аховы здароўя неабходна ўкараняць найбольш эфектыўныя метады рэабілітацыі ў лячэнні хворых на наркаманію.

Галоўны нарколаг

Міністэрства аховы здароўя

Рэспублікі Беларусь С.І.Осіпчык